Okkur þykjir vænt um ef þið skrifið í gestabókina og segið ykkar álit á efni síðunnar.
Útvarpsþáttur Jónu Rúnu Kvaran
Á nótum vináttunnar
Komið þið sæl!
Þegar litið er til baka í fortíðina og eitt og annað
rifjað upp, hvarlar hugur manns iðulega, að þeim tíma
þegar flestar mömmur voru heimavinnandi og aldrei nein
sérstök hætt á að brygðist, að mamma beið með opin
faðminn, þegar mikið lá við og huggunar var þörf,
vegna eins og annars sem á daga okkar barnanna dreif.
Vissulega var gott að vita af einhverjum heima, þó
efnin væru stundum að skornum skammti og eitt og annað
setti skugga sinn á annars ágæta tilveru barnsins, sem
hljóp með félögum sínum upp um holt og hæðir þess
umhverfis, sem hún ólst upp í, sem var nýtt barnmargt
hverfi í austur hluta borgarinnar, þar sem enn þá voru
kindur á beit, en í dag eru komnar háar blokkir og
fyrirferðar mikil íbúðarhús.
Allt virtist svo gott og gleðilegt,
þegar maður var á sprettinum á þessum fyrstu uppvaxtarárum og kannski
var það það á vissan hátt. Einn var þó alvarlegur
ljóður í götu okkar barnanna, sem annars nutum þess að
vera til og það var það að á þessu sama heimili sem ég
ólst upp á, þar sem voru heilbrigð og lífsglöð börn,
ásamt kærleiksríkri, staðfastri og reglusamri móður,
ríkti nefnilega iðulega ótti, örvænting og ofbeldi,
vegna þess að á þessu sama heimilinu voru tveir
erfiðir alkahólistar, sem gerður öðrum heimilisföstum
á milli nánast ókleift að vera til með hegðun sinni og
athöfnum.
Ástand sem enn í dag
fær mig til að svitna og fyllast hryllingi þess tíma, þar sem ótæpileg áfengisneysla
annarra réði bókstaflega lífi mínu og tilveru, þannig
að ég vissi reyndar aldrei hvort allt var vitlaust í
kringum mig eða hvort hægt var að sofa þessa nóttina
eða hina eða bara það að komast í skólann gat brugðist
af sömu ástæðum. Nokkuð sem stjórnaðist meir og minna
af ofdrykkjunni fólks, sem var í eðli sínu besta fólk,
en réði ekki við sinn sjúkdóm og því fór sem fór.
Ólga óreglunnar
sem viðgekkst í kringum mig allan mig
annars ágæta uppvöxt að öðru leiti og olli miklu
óöryggi, var mér mjög sársaukafull og ég kysi ekki að
endurlifa. Í öllu þessu var var þó lán í¢áláni og það
var það eins og áður sagði, að í móður minni var góð
fyrirmynd konu, sem bæði var trúuð og algjörleg
reglusöm og það hefur vafalaust bjargað því að ekki
urðu á persónuleika mínum alvarleg slys.
Ekki fyrir löngu hófst hér á Aðalstöðinni
nýr þáttur, sem heitir Alkalínan og er að mínu viti þáttur sem er
tímbær og þarfur á öldum ljósvakans með tilliti til
þess að aldur þeirra sem ánetjast er alltaf að færast
neðar í árum og misnotkun mjög tíð.
Þáttur þessi er á föstudögum klukkan 4.3o og enginn
spurning um gagnsemi hans. SÁÁ menn bera þungan og
ábyrgðina á þessum viturlega og gagnlega þætti.
Stjórnandinn er Pétur Tyrfingsson blúsari og stórsöngvari, reyndar bróðir læknisins góðkunna Þórarins
Tryfingssonar, sem var svo heppinn að verða pabbi ekki
alls fyrir löngu komin á fimmtugsaldurinn og geri
aðrir betur.
Þáttur þessi er opinn hlustendum
og ekki bara þeim sem eiga við misnotkun að stríða vona ég, heldur og ekki
síður þeim sem eru þolendur þessa kvalræðis, sem
misnotkun veldur alltaf og fáum er eins kunnugt um og
mér eins og áður sagði. Það sem mér hefur þótt hvað
hvimleiðast í allri seinni tíma þarfri umræðu um
misnotkunn áfengis, er hvað við þolendur höfum haft
ótrúlega fá tækifæri til að tjá okkur um, niðulægingu
þá, sem við höfum mátt þola vegna þessa.
Eins verðum við að fá að vita
hvert hægt er að snúa sér nákvæmlega, þegar erfitt heimilislíf er að sliga
viðkvæma barnssál og börnin sjá enga sýnilega
undankomuleið útúr vandræðunum, nema með hjálp sér
þroskaðri einstaklinga, sem þekkja vandann. Annað
fullorðið fólk inn á heimilinu, er oftast svo smitað
af því sýktu samskiptamynstri, sem misnotkuninni
venjulegast fylgir, að það einfaldlega kemst ekki yfir
eða tekur eftir, að barnið ber oftast harm sinn í
hljóði og velur frekar að láta lítið fyrir sér fara,
en að auka líkur á frekari heimilisófriði með því að
gera jafnvel eðlilegustu kröfur um athygli eða kvarta
yfir ótta sínum.
Börn alkahólista þurfa hjálp
og verða að vera vel upplýst um hvert þau mögulega geta snúið sér sjálfum
sér til hjálpar og andlegrar varnar, til að getað rætt
vanda sinn, þegar erfitt ástand drykkunnar er að sliga
þau. En vissulega án þess að eiga kannski á hættu, að
koma því foreldri sínu, sem ekki er ofurselt áfengisnautninni í vanda ofan á þann vanda, sem fyrir er inn
á heimilinu, sem afleiðing af ofdrykkjunni, sú tilhugsun veldur vissulega óbærilegri sektarkennd.
Af þessum ástæðum meðal annars
felum við börn alkahólista því oftast erfitt ástand heimilisins fyrir
umheiminum og þeim sem umgangast okkur útí frá,
jafnvel góðum vinum. Brosum í gegnum tárin og bítum á
jaxlinn og reynum að standa okkur.
"Eins er að við börnin elskum
oftast líka þann aðstaðenda, sem er háður misnotkuninni og viljum ekki með
rangri framkomu okkar, að okkur finnst, fá kannski
meiri vanda fram hjá viðkomandi neytanda og eru af
þeim ástæðum sífellt á varðbergi, að gera nú ekkert,
sem getur valdið pirring eða óánægju hjá neytandanum.
Við höldum nefnilega og ekki síst þegar við erum börn,
að ef við erum sem fyrirferðarminnst, þá minnki
vandinn og af þeim ástæðum erum við þolendur oftast,
að safna upp skelfilegum ótta og sektarkennd, verðum
reyndar sérfræðingar í að fjötra og hefta eðlilegar
tilfinningar, vegna ástands, sem við hreinlega eigum
engan þátt í að skapa, heldur sá sem drekkur vínið eða
misnotar lyfin.
Þetta er eitt af því í mínu uppeldi,
sem ég á hvað erfiðast með að komast yfir, þó sjálf hafi ég verið
svo heppin að nota ekki vín í mínu lífi og eins og
áður sagði átti og á móður, sem er svo gæfusöm, að
hafa aldrei notað vín eða á annan hátt brugðist sínum
börnum, þó aðstæður væru oft þess eðlis, að freisting
hlýtur að hafa verið fyrir hana, að gefast upp og
gleyma sér í öllum erfiðleikunum.
Enn þá fæ ég martraðir
á nóttunum og finnst eitthvað vera að og fyllist ólýsanlegri skelfingu þess liðna og
get ekki lýst því hvað ég verð svo fegin, þegar rennur
upp fyrir mér, að áfengismisnotkun þeirra sem ég ann,
er eitthvað sem tilheyrir fortíðinni og tek þá gleði
mína aftur, bið til Guðs og góðra engla og sofna síðan
róleg aftur á mitt vökula eyra.
Ófáar næturnar í
uppvextinum voru nætur skelfingar, vonbrigða, flótta,
ofbeldis og leiðinda vegna áfengissýki fullorðins
fólks, sem réði ekki við sjúkdóm sinn og gekk því yfir
allt og alla í kringum sig á neikvæðan hátt.
Ljúft væri mér seinna,
að skrifa heila bók um það, hvað litla stúlkan Jóna Rúna leið mikið kvalræði í að
öðru leiti ágætum, kærleiksríkum og fjölbreytilegum
uppvexti, vegna þess að fullorðið fólk var óábyrgt
gerða sinna, í vanda þeim sem sjúkdómnum áfengissýki
fylgir, ef það gæti orðið hjálp fyrir einhverja þá,
sem í dag eru í hópi þolenda, enda hef ég valið annars
konar lífsmynstur mér til handa og get vart hugsað mér
endurtekningu á hinu og lái mér hver sem vill.
Af þessum ástæðum
hlýt ég að fagna því meir en orð fá lýst, að Aðalstöðin skuli vera svo gæfusöm, að ljá
þessu þarfa málefni þennan tíma í dagskrá sinni í viku
hverri og vona svo innilega, að þáttur þessi megi
þjóna því hlutverki, að verða ein af mörgum upplýsingaleiðum baráttufólks, fyrir bættri vínmenningu
Íslendinga.
Hyggileg tilraun, sem vonandi verður bæði neytendum
og þolendum til blessunnar, í trú á það, að við þurfum
ekki að ganga öllu lengur, í gegnum þá ömurlegu
andlegu niðurlægingu, mannfyrirlitningu og ofbeldi
það sem þessum hræðilega sjúkdómi fylgir, þegar hann
nær hámarki í innra lífi þeirra sem ánetjast. Hóf er
gulls í gildi í þessum efnum, sem öllum öðrum og
verðugt keppikefli að vinna að.
Þetta er þátturinn "Á nótum vináttunnar"
þátturinn um mig þig og okkar mál, þar sem fjallað er á persónulegan og kærleiksríkan hátt um allt það, sem viðkemur
heilbrigðu og góðu mannlífi, stórt og smátt og flest
ofur einfalt og á annan hátt vengjulegt og fátt tínt
fram sem er nýtt eða ýkja frumlegt.
Við erum ekkert að ímynda okkur,
að við séum að leysa lífsgátuna eða breyta yfirleitt neinu, aðeins og miklu
fremur að velta fyrir okkur hlutunum með hugmyndum og
frásögnum af því sem okkur finnst áhugavert eða
leiðinlegt hverju sinni. Gott markmið sem gefur okkur
frelsi, til að vera með alvöru og hótfyndni á vígsl, í
allri umfjölluninni, sem verður vissulega að teljast
nokkur kostur á tímum of mikils andlegs hátíðleika.
Ég heiti Jóna Rúna
og af því að meiningin er að fjalla
af stakri þráhyggju um þetta annars ágæta nafn til
vors, er kannski rétt að íhuga, þó asnalegt sé, af
hverju yfirleitt er verið að setja tvo nöfn á mann,
þegar eitt hefði fyllilega þjónað tilgangi sínum hér
og nú og óneitanlega ekki eins þungt að bera, á tímum
hinna ýmsu vangaveltna, vegna ótæpilegrar þyngdar af
ólíkum ástæðum.
Í kvöld eftir frásögnina
úr fáránleikanum fáum við
svar við viðkvæmri spurningu hlustanda þáttarins í
gegnum innsæi mitt og hyggjivit, með kærleikann að
aðalafli, sem vonandi kemur að gagni. Gesturinn okkar
er á margan hátt sérstakur og kemur um eða eftir
klukkan 11, þó erfitt sé að tímasetja það nákvæmlega.
Gesturinn er Katrín Snæhólm Baldursdóttir sölukona og
mannúðarsinni.
Ég vil nota tækifærið
og þakka ykkur ágætu hlustendur
fyrir öll bréfin og símahringingarnar vegna þáttarins,
sem vissulega hefur hvatt mig til frekari dáða.
Sérstaklega að gefast ekki upp í tengslum við það að
koma á framfæri samantekt minni í reynslu, sem á
einföldu máli má kalla ungbarnaheimspekina mína, en á
hátíðlegra máli mætti kalla kærleikshvetjandiheimspeki, sem mögulega getur nýst heilbrigðu fólki,
til að örva sjálft sig til að efla það góða og gegna í
sjálfum sér og öðrum, þó ekki leysi þessi ágæta
heimspeki eitt eða neitt í lífi okkar og athöfnum.
Frásögn úr fáránleikanum
höldum okkur enn um tíma við frásagnir af vinkonu
okkar sem hefur genin góðu, en er nokkuð viðutan og
deila má um hvort ekki hefði verið betra, að raða
þessum úrvarls genum ögn nákvæmar niður í upphafi,
þannig að ekki væru í lífi vinkonunnar enn í dag, að
gerast furðulegustu og reyndar fáránlegustu atvik og
hlutir, sem vissulega geta orkað tvímælis og valdið
vandræðum. Á unglingsárunum varð þessi elska alvarlega
ástfangin og kynntist ungum sveini sem var sætur á
mjög sérstakan hátt og er reyndar enn.
Eitt var þó, sem henni fannst
ekki beint áhugavert og
það var, að viðkomandi var gífurlega frekknóttur, sem
auðvitað myndi engu skipta í dag, en á þeim árum var
þetta alvarlegur útlitsgalli á öllum, að mati þessa
fagurkera, sem stúlkan virtist vera, enda sjálf vel
skreytt freknum á eigin nefi, sem hafa þó dofnað með
árunum því miður.
Svo var það eitt kvöldið
að aðstæður urðu einhvern
vegin þannig, að ástin blossaði og upphófst smá
kelerí, sem var alls ekki rustrautt af rómantík eða
öðrum þeim tilfinningum, sem nauðsynlegar eru á milli
fólks, ef rétt á að loga í ástarbálinu. Nú rétt þegar
varir þeirra eru að mætast með tilheyrandi ákafa segir
þesssi elska: " Ef ég vissi ekki að þú værir íslendingur myndi ég halda að þú værir kynblendingur, þú ert
svo rosalega frekknóttur í framan, andlitið á þér er
jafn mikið brúnt og hvít, er þetta ekki óþægilegt,
veldur þetta ekki stundum misskilningi?
Aumingja strákurinn varð svolítið spældur, en ákvað
samt að gefa ekki kossinn eftir og teygði sig samt
nærfærnislega að vörum vinkonunnar, sem ekki var
heldur af baki dottin og sagði eins og ekkert væri
rómantískar: " Veistu það, að það er eitthvað alveg
brjálaðislegt við það að kyssa strák, sem er eins og
taflborð í framan."
Nú varð strákur verulega reiður
og kossinn fór fyrir lítið og enn í dag má hann helst ekki sjá vinkonuna,
án þess að fá gæsahúð af hrylling, enda maðurinn
hollur undir kvenfólk og þær greinilega spenntar fyrir
honum. Minnst virðast samt hrífa hann þær, sem greinilega gefa ekkert eftir í
hótfyndninni eða kaldhæðninni, frekar en hann sjálfur og freknurnar virðast
ekkert há góðum árangri hans með hitt kynið, þó
kannski hafi þær dofnað og maður skildi nú halda að
það væri aðalatriðið, en ekki vesenið á vinkonuinni
forðum daga eða hvað?
Það sakar ekki að heilsa
25 árum seinna, þó maðurinn sé býsna mikilvægur í þjóðfélaginu og nokkuð sniðugur
verður að segja og smekkurinn sé álíkur og kossinn
aldrei fengið rétt líf, sem vissulega má deila um,
hvort ekki er synd fyrir viðkomandi strák, þegar á
allt er litið þrátt fyrir allt.
Eftir því sem sagan segir
er vinkonan einstakur unaður
einmitt í þessum efnum, sem öllum öðrum, með smá
veseni þá í bland, sem ekki ætti að valda verulegum
vandræðum, ef varlega er á málum haldið og hún ekki
mjög viðutan á jafn viðkvæmum augnablikum og þegar
ástin fær aukið líf og nákvæma meðferð, þó vissulega
henni gæti dottið í hug að gá til veðurs í miðjum
klíðum eða þannig.
